تخلیه چشم چه زمانی باید انجام شود؟

تخلیه چشم چیست؟

تخلیه چشم عملی است که در آن به دلیل صدمات جدی، ابتلا به برخی بیماری‌های چشمی یا عفونت‌های پیشرفته، چشم به طور کامل خارج می‌شود. این عمل اغلب تجربه‌ای دشوار برای بیمار است و ممکن است تبعات جسمی و روحی متعددی برای فرد به دنبال داشته باشد.

تخلیه چشم چه زمانی انجام می ‌شود؟

تخلیه چشم معمولاً در شرایطی انجام می‌شود که چشم به آسیب‌هایی دچار شده است که قابل درمان نیستند. از جمله این موارد می‌توان به سوختگی‌های شدید، ضربات مستقیم به چشم، تخریب بافت شبکیه یا عنبیه و عفونت‌های پیشرفته اشاره کرد. تصمیم نهایی برای انجام این عمل بر عهده پزشک معالج است که با توجه به شرایط خاص هر بیمار، انجام آن را توصیه می‌کند. اگر در اهواز یا ماهشهر سکونت دارید، برای معاینه چشم به بهترین متخصص چشم اهواز و ماهشهر مراجعه کنید.

دلایل تخلیه چشم

اگر برایتان این سوال پیش آمده که تحت چه شرایطی نیاز به انجام این جراحی وجود دارد، در ادامه به رایج‌ترین دلایل عمل تخلیه چشم می‌پردازیم:

سرطان ‌های چشم

• رتینوبلاستوما: نوعی سرطان است که معمولاً در شبکیه کودکان دیده می‌شود.
• ملانوم چشمی : این سرطان از سلول‌های رنگدانه‌ ساز چشم منشأ می‌گیرد.

در چنین مواردی، خارج کردن کامل چشم می‌تواند از گسترش تومور به سایر بخش‌های بدن جلوگیری کند.

سایر اختلالات و بیماری ‌ها

• گلوکوم پیشرفته: زمانی که آب‌ سیاه به مرحله‌ای برسد که با درد شدید و نابینایی همراه باشد، تخلیه چشم می‌تواند تنها راه تسکین درد باشد.
• میکروفتالمی: در مواردی که فرد با چشم‌هایی کوچک‌تر از حد طبیعی متولد می‌شود، ممکن است چشم غیر قابل استفاده باشد.
• چشم نابینا و دردناک: اگر چشمی که بینایی ندارد موجب درد مداوم شود، تخلیه آن می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود ببخشد.
• نقایص مادرزادی چشم: برخی از ناهنجاری‌های ژنتیکی نیز ممکن است سبب تخلیه چشم شوند.

انواع تخلیه چشم

جراحی تخلیه چشم یک اقدام پزشکی جدی و تهاجمی است و معمولاً زمانی پیشنهاد می‌شود که دیگر روش‌های درمانی کارساز نباشند. به‌ ویژه در مواردی مانند سرطان، این عمل می‌تواند مانع از گسترش بیماری به مغز یا دیگر اندام‌ها شود.سه روش اصلی برای خارج کردن چشم وجود دارد. باید بدانید که این عمل تصمیم ساده‌ای نیست.

چشم ‌پزشک پیش از پیشنهاد آن، تمامی گزینه‌های موجود را بررسی کرده و درباره آن‌ها با بیمار صحبت می‌کند. تخلیه چشم تصمیمی برگشت ناپذیر است و بینایی خارج‌ شده قابل بازیابی نیست. روش‌های اصلی این جراحی عبارتند از:

اکستراسیون (برداشتن گسترده)

در این روش، نواحی گسترده‌تری از اطراف چشم برداشته می‌شود. جراح نه ‌تنها کره چشم، بلکه پلک‌ها، ابرو و بخش‌هایی از پوست اطراف چشم را نیز خارج می‌کند. این نوع جراحی بیشتر زمانی انجام می‌شود که سرطان چشم به بافت‌های مجاور نیز سرایت کرده باشد.

جراحی نیم تخلیه چشم یا اویسریشن

در طی این جراحی که تهاجم کمتری نسبت به دو روش دیگر دارد، فقط بخش‌های داخلی چشم شامل قرنیه و محتویات چشم برداشته شده و نیازی به تخلیه قسمت‌هایی از چشم مانند ماهیچه‌ها و بخش سفید رنگ چشم (پوسته اسکرال) نبوده و این بخش‌ها حفظ می‌شوند. بعد از این جراحی برای ظاهر زیباتر چشم از اسکرال شل استفاده می‌شود که به دلیل باقی ماندن اتصال‌های طبیعی ماهیچه‌های چشم، این اسکرال شل‌ها حرکات طبیعی‌تری نسبت به پروتزهای کامل چشمی خواهند داشت.

این روش معمولاً در مواردی قابل انجام است که چشم بیمار درگیر تومورهای بدخیم نبوده و عفونت و ناهنجاری‌های خاصی بافت‌های چشم را درگیر نکرده باشند. در واقع این متخصص چشم است که با معاینه و بررسی وضعیت بیمار بهترین روش درمان را برای او تعیین خواهد کرد.

تخلیه چشم چگونه انجام می شود؟

در این بخش روند انجام تخلیه چشم را به‌ صورت مرحله ‌به‌ مرحله مرور می‌کنیم:

• بیهوشی: بیمار پیش از شروع عمل تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد.
• ایجاد برش: برشی کوچک در اطراف پلک ایجاد می‌شود تا دسترسی به کره چشم فراهم شود.
• جدا کردن عضلات: عضلاتی که چشم را حرکت می‌دهند، با دقت از سطح آن جدا می‌شوند.
• قطع عصب بینایی: عصب بینایی که تصاویر را به مغز منتقل می‌کند، قطع می‌گردد.
• خارج کردن چشم: کره چشم همراه با بخش کوچکی از عصب بینایی از حفره خارج می‌شود.
• قرار دادن پروتز: در فضای خالی ‌شده، ایمپلنتی قرار می‌گیرد که به حفظ فرم صورت کمک می‌کند.
• اتصال عضلات به ایمپلنت: عضلات جدا شده به ایمپلنت متصل می‌شوند تا حرکت طبیعی چشم تقلید شود.
• بستن محل جراحی: در پایان نیز محل برش با بخیه بسته خواهد شد.

عمل تخلیه چشم چقدر طول می‌ کشد؟

مدت زمان این جراحی به نوع روش، وضعیت بیمار و مهارت جراح بستگی دارد؛ اما به ‌طور کلی، این عمل بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. در شرایط پیچیده‌تر یا در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای، ممکن است زمان عمل تخلیه چشم افزایش یابد. همچنین برخی بیماران پس از عمل نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارند تا به حالت عادی خود برگردند. به یاد داشته باشید که هر چقدر روند جراحی پیچیده‌تر باشد، دوران نقاهت نیز طولانی‌تر خواهد بود.  

مراقبت های بعد از عمل تخلیه چشم

پس از انجام جراحی تخلیه چشم، رعایت نکاتی خاص برای جلوگیری از بروز عوارض و تسریع روند ترمیم اهمیت زیادی دارد. در ادامه به مهم‌ترین مراقبت‌هایی که باید در این دوران رعایت شوند، اشاره می‌کنیم:

مراقبت از محل جراحی	پاکیزگی زخم: ناحیه جراحی را تمیز نگه دارید و از برخورد آن با آب یا مواد شیمیایی اجتناب کنید. استفاده از پانسمان: در صورت تجویز پزشک، بانداژ را به طور مرتب تعویض کرده و آن را خشک نگه دارید.
کنترل درد	مصرف دارو: در صورت احساس درد، داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید. اگر شدت درد غیر عادی بود، فوراً موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
پیشگیری از عفونت	هشدار نسبت به علائم: در صورت مشاهده نشانه‌هایی مثل قرمزی، ترشح، تورم یا تب، حتماً به پزشک مراجعه کنید. رعایت اصول بهداشتی: دست‌ها را پیش از تماس با ناحیه جراحی بشویید و از لمس غیر ضروری ناحیه جراحی پرهیز کنید.
استراحت و کاهش فشار بدنی	خواب و استراحت کافی: زمان کافی به بدن برای ترمیم بدهید. پرهیز از حرکات ناگهانی: فشار آوردن به ناحیه چشم می‌تواند آسیب‌زا باشد. بنابراین باید از انجام هر گونه حرکت شدید یا ورزش‌های سنگین پرهیز کنید.
استفاده از پروتز در صورت نیاز	ارزیابی توسط متخصص: در صورت نیاز به پروتز چشم از مشورت با پزشک یا تکنسین پروتز بهره‌مند شوید. تنظیم پروتز: هر گونه ناراحتی یا جا به ‌جایی پروتز باید به پزشک اطلاع داده شود.
حمایت روحی و روانی	مشاوره روانشناسی: مواجهه با تغییر ظاهری چهره و از بین رفتن قدرت بینایی می‌تواند برای فرد فشار روانی ایجاد کند. استفاده از مشاوره یا گروه‌های حمایتی مفید خواهد بود.
پیگیری‌ های پزشکی	ویزیت‌های منظم: بررسی روند بهبود توسط پزشک اهمیت زیادی دارد و باید به‌ طور منظم انجام شود.

بهبودی بعد از عمل تخلیه چشم

روند ترمیم پس از جراحی ممکن است چندین هفته زمان ببرد. پس از عمل، یک وسیله موقت به نام کانفورمر روی ایمپلنت قرار داده می‌شود تا از چسبیدن بافت‌ها به یکدیگر جلوگیری کند. این ابزار معمولاً ۶ تا ۸ هفته پس از جراحی برداشته می‌شود. تورم و کبودی پلک‌ها طبیعی است و معمولاً ظرف چند روز کاهش می‌یابد.

پزشک قبل از ترخیص، روش صحیح پاک ‌سازی حفره چشم را آموزش می‌دهد. استفاده از عینک آفتابی در روزهای ابتدایی بعد از تخلیه چشم توصیه می‌شود. داروهای مسکن و آنتی‌ بیوتیک‌ها نیز برای کنترل درد و پیشگیری از عفونت تجویز می‌شوند. تا مدت یک ماه از بلند کردن اجسام سنگین، خم شدن زیاد و انجام فعالیت‌های شدید خودداری کنید.

عوارض جراحی تخلیه چشم

برخی از مشکلاتی که ممکن است پس از عمل تخلیه چشم بروز کنند، عبارتند از:

• ترشح از چشم: ممکن است به دلیل التهاب یا عفونت رخ دهد.
• محدودیت در حرکت چشم مصنوعی: بسته به نوع جراحی، حرکات چشم کاهش می‌یابد.
• فرورفتگی اطراف چشم: کاهش حجم چشم می‌تواند باعث ایجاد گودی و تغییر شکل پشت پلک شود.
• نقایص در جای ‌گیری پروتز: ملتحمه ممکن است منقبض شود و موجب بیرون افتادن پروتز شود. در برخی موارد نیاز به پیوند مخاط وجود دارد.
• عفونت ایمپلنت: در صورت بروز سایش یا عفونت ممکن است نیاز به تعویض ایمپلنت باشد.
• افتادگی پلک (پتوز): برخی بیماران پس از جراحی، پلک دچار افتادگی می‌شود که برای درمان آن، جراحی افتادگی پلک انجام می‌شود. ( جراحی پتوز در اهواز )
• تغییرات روحی و روانی
• احتمال خونریزی
• سختی در بستن پلک‌ها
• نیاز به عمل‌های ترمیمی بعدی

کدام روش عمل تخلیه چشم بهتر است؟

در میان روش‌های مختلف تخلیه چشم، تکنیک اویسریشن کم‌ تهاجمی‌تر از دو روش دیگر یعنی اکستراسیون و انوکلئاسیون است. در روش‌های اکستراسیون و انوکلئاسیون نه تنها کره چشم، بلکه اجزایی مانند مژه‌ها، ابروها و حتی بافت‌های اطراف هم برداشته می‌شوند؛ اما در این روش، صلبیه و عضلات مسئول حرکت چشم حفظ می‌گردند.

هر چند این روش ساده‌تر به نظر می‌رسد؛ اما احتمال بروز بیماری نادری به نام افتالمی سمپاتیک در آن بیشتر است. مشکلی که ممکن است به از دست دادن بینایی در چشم سالم منجر شود. اگر تخلیه چشم به دلیل سرطان انجام شود، اویسریشن معمولا انتخاب اول نیست. زیرا اعصاب درونی چشم در این روش دست ‌نخورده باقی می‌مانند و ممکن است خطر باقی ماندن سلول‌های سرطانی بیشتر باشد.  

بینایی بعد از تخلیه چشم

قرار دادن پروتز بعد از جراحی تخلیه چشم

در ماه‌های ابتدایی بعد از تخلیه چشم ممکن است افتادگی پلک تجربه شود که به علت کاهش حجم فضای کاسه چشم طبیعی رخ می‌دهد. معمولاً دو ماه بعد از عمل و در صورت بهبودی کامل، پروتز چشمی مناسب ساخته شده و در محل مناسب قرار داده می‌شود. بررسی‌های بعدی معمولاً شش ماه پس از نصب پروتز و سپس به صورت دوره‌ای هر شش ماه یک ‌بار انجام می‌گیرند.

سوالات متداول درباره تخلیه چشم

کلام آخر

در این محتوا به بررسی عمل تخلیه چشم پرداختیم. دانستیم که این جراحی به عنوان یکی از گزینه‌های درمانی مؤثر برای حذف تومورها یا تسکین درد در چشم شناخته می‌شود. اگر چه تصمیم‌ گیری برای برداشتن چشم آسان نیست؛ اما در بسیاری از موارد باعث افزایش کیفیت زندگی و کاهش دردهای مداوم می‌شود. این اقدام فرصتی دوباره برای تجربه زندگی بدون درد خواهد بود.