اکتروپیون چشم یا چرخش پلک به سمت خارج

اکتروپیون چشم چیست؟

اکتروپیون نوعی تغییر شکل پلک است که در آن، لبه پلک به طور غیر طبیعی به سمت بیرون بر می‌گردد. در حالت عادی، سطح داخلی پلک در تماس مستقیم با هوا قرار ندارد؛ اما در شرایط ابتلا به اکتروپیون، این بخش از پلک بیرون می‌زند و در معرض محیط، آلودگی‌ها و خشکی قرار می‌گیرد.

این حالت معمولاً در پلک پایین دیده می‌شود و در موارد نادر ممکن است هر دو پلک را درگیر کند. شدت برگشتگی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً به سن و شرایط عمومی بیمار وابسته است.

علائم اکتروپیون چشم

علائم چرخش پلک به سمت خارج بسته به شدت آن متفاوت است؛ اما معمول‌ترین آن‌ها عبارتند از: 

• خشکی، سوزش و ناراحتی چشم: به دلیل باز ماندن پلک، سطح چشم رطوبت خود را از دست می‌دهد و تحریک‌ پذیر می‌شود. 
•  اشک ‌ریزش بیش از حد: عملکرد نامناسب پلک در نگهداری اشک باعث می‌شود چشم‌ها همواره اشک بار باشند. 
• افزایش حساسیت به نور: در برخی بیماران، چشم‌ها نسبت به نور واکنش بیشتری نشان می‌دهند که ناشی از محافظت ناکافی پلک است. 
•  قرمزی و التهاب پلک یا چشم: تماس پیوسته سطح داخلی پلک با هوا و عوامل بیرونی می‌تواند موجب قرمز شدن و تورم در ناحیه چشم شود. 
• احساس وجود جسم خارجی: برخی افراد حس می‌کنند چیزی در چشمشان وجود دارد. در حالی که هیچ جسمی در کار نیست. 
• عفونت‌ های مکرر چشمی: افرادی که دچار اکتروپیون شدید هستند، ممکن است به طور مکرر دچار عفونت چشم شوند. زیرا پلک دیگر وظیفه حفاظتی خود را به‌ درستی انجام نمی‌دهد.

عوامل خطر اکتروپیون چشم

عواملی که می‌توانند احتمال بروز مشکل اکتروپیون یا چرخش پلک به سمت خارج را بیشتر کنند، شامل موارد زیر می‌شوند: 

علل چرخش پلک به سمت خارج

همان‌ طور که بیشتر بیماری‌ها علتی دارند، برای چرخش پلک به سمت خارج نیز عوامل مختلفی شناخته شده است. در برخی مواقع، علم پزشکی نمی‌تواند به‌ طور دقیق منشأ اصلی این عارضه را تعیین کند. در میان مهم‌ترین دلایل بروز اختلال اکتروپیون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضعف عضلانی ناشی از افزایش سن: با بالا رفتن سن، عضلات نگهدارنده پلک تحلیل می‌روند و تاندون‌هایی که وظیفه ثابت نگه داشتن پلک را بر عهده دارند، دچار کشیدگی یا افت عملکرد می‌شوند. این فرآیند تدریجی می‌تواند منجر به افتادگی و چرخش پلک به سمت بیرون شود.
• فلج عضلات صورت: در برخی موارد، آسیب به اعصاب صورت باعث می‌شود پیام‌های حرکتی به عضلات منتقل نشوند. این حالت که با عنوان فلج صورت شناخته می‌شود، ممکن است موجب تغییر وضعیت پلک و ابتلا به اکتروپیون گردد. گاهی تومورها نیز با درگیر کردن اعصاب حرکتی، زمینه‌ ساز این مشکل می‌شوند.
• زخم ‌ها یا جراحی ‌های پیشین: آسیب‌های پوستی ناشی از جراحی یا حوادث می‌توانند با ایجاد بافت اسکار و کشش در ناحیه پلک، باعث ناهنجاری در نحوه قرارگیری آن شوند. یکی از نمونه‌های رایج این حالت، بیرون ‌زدگی پلک پس از جراحی بلفاروپلاستی است. اگر ساکن اهواز هستید، برای جراحی بلفاروپلاستی در اهواز و ماهشهر به کلینیک چشم پزشکی مراجعه کنید.
• سایر عوامل موثر: رشد غیر طبیعی سلول‌ها در پلک مانند تومورهای بدخیم، برخی اختلالات مادرزادی نظیر سندرم داون و همچنین سوختگی‌های شدید در ناحیه صورت نیز همگی می‌توانند از جمله علل کمتر شایع اما مؤثر در بروز چرخش پلک به سمت خارج باشند.

تشخیص اکتروپیون چشم

تشخیص بیماری اکتروپیون یا چرخش پلک به سمت خارج معمولاً با معاینه ساده توسط پزشک آغاز می‌شود. پلک پایینی ممکن است در موقعیتی پایین‌تر از حالت نرمال قرار داشته باشد و چشم، قرمز و ملتهب به نظر برسد. قرنیه نیز ممکن است در اثر خشکی یا تماس با هوا دچار التهاب شود که به آن کراتیت گفته می‌شود. 

پزشک ممکن است تستی به نام Snap-back test انجام دهد که در آن پلک پایین به‌ آرامی کشیده شده و میزان برگشت آن به حالت اولیه بررسی می‌شود. در موارد شدید ممکن است پلک به ‌راحتی به جای خود باز نگردد و فرد برای باز گرداندن آن نیاز به پلک زدن مکرر داشته باشد.

درمان چرخش پلک به سمت خارج

در مراحل اولیه یا خفیف بیماری اکتروپیون چشم، پزشک ممکن است از قطره‌های مرطوب کننده یا داروهای ضد التهابی و آنتی‌ بیوتیک‌ها برای کاهش علائم و جلوگیری از عفونت استفاده کند. البته این درمان‌ها موقتی هستند و نمی‌توانند علت اصلی عارضه چرخش پلک به سمت بیرون را برطرف کنند.

در مواردی که مشکل شدت بیشتری پیدا می‌کند یا درمان دارویی مؤثر نیست، انجام جراحی تنها گزینه درمانی قطعی است. در این عمل، جراح با سفت کردن پلک و بازسازی جایگاه آن، پلک را به محل طبیعی خود باز می‌گرداند.

نحوه جراحی اکتروپیون

در درمان جراحی اکتروپیون چشم، معمولاً بخشی از پلک در ناحیه خارجی چشم برداشته می‌شود تا با تقویت و تثبیت رباط‌های اطراف، پلک به موقعیت طبیعی خود باز گردد. این تکنیک به تثبیت جایگاه پلک کمک می‌کند و از آسیب‌های ناشی از بیرون ‌زدگی آن پیشگیری می‌نماید. اغلب این جراحی‌ها به صورت سرپایی، بدون نیاز به بستری و در حدود نیم ساعت انجام می‌شوند. به این معنا که بیمار پس از پایان عمل می‌تواند همان روز به خانه باز گردد.

زمان مراجعه به پزشک برای درمان اکتروپیون چشم

اگر چشم‌هایتان مدام دچار آبریزش یا تحریک می‌شوند یا احساس می‌کنید پلک بالا افتاده و عضله‌ آن ضعیف شده، بهتر است هر چه سریع‌تر به چشم ‌پزشک مراجعه کنید. در صورتی که ابتلا به اکتروپیون تشخیص داده شود و با علائم زیر مواجه شدید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است:

• شدت گرفتن قرمزی چشم
• حساس شدن بیش از حد به نور
• افت در کیفیت بینایی

این علائم ممکن است نشان ‌دهنده تماس غیر طبیعی قرنیه با هوا یا ایجاد زخم روی آن باشند. در صورت بی‌توجهی به این شرایط ممکن است آسیب جدی به بینایی شما وارد شود.

پیشگیری از اکتروپیون چشم

اگر چه پیشگیری کامل از این بیماری در همه موارد امکان ‌پذیر نیست؛ اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال بروز آن را کاهش داد:

• از مالیدن بیش از حد یا خشن چشم‌ها خودداری کنید. 
• در برابر نور خورشید از چشم‌ها محافظت کرده و از عینک آفتابی مناسب استفاده نمایید. 
• در محیط‌هایی که نیاز به محافظت چشم وجود دارد، حتماً از عینک ایمنی بهره ببرید. 
• اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، بهداشت آن‌ها را رعایت کرده و دست‌هایتان را پیش از لمس لنزها کاملاً بشویید.

خطرات عدم درمان اکتروپیون چشم

در صورتی که اکتروپیون یا چرخش پلک به سمت خارج به ‌موقع درمان نشود، عوارض قابل ‌توجهی ممکن است به ‌دنبال داشته باشد. مهم‌ترین پیامد آن خشکی شدید چشم است. زیرا پلک قادر به پوشاندن کامل سطح چشم نبوده و تبخیر اشک افزایش می‌یابد. 

در چنین شرایطی، تحریک مداوم چشم به قرمزی، التهاب و سوزش چشم منجر شده و در ادامه ممکن است سطح قرنیه دچار زخم یا خراش شود. این آسیب‌ها در نهایت می‌توانند زمینه ‌ساز عفونت و حتی کاهش بینایی شوند. از سوی دیگر، در صورت وجود عوامل زمینه‌ای مانند اختلالات عضلانی یا عصبی، عدم درمان اکتروپیون می‌تواند به وخامت بیشتر وضعیت و بروز اختلالات جدی‌تر بینایی منجر شود.

مراقبت های بعد از جراحی اکتروپیون چشم

با توجه به ماهیت تهاجمی جراحی اکتروپیون چشم، رعایت مراقبت‌های پس از عمل برای دستیابی به نتایج بهتر و جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است. موارد زیر از جمله مراقبت‌های کلیدی پس از این جراحی هستند:

کلام آخر

در این محتوا به بررسی اکتروپیون یا چرخش پلک به سمت خارج پرداختیم. دانستیم که چشم‌ها و پلک‌ها نقش مهمی در زیبایی و عملکرد بینایی دارند و هر گونه تغییر در آن‌ها باید جدی گرفته شود. تأخیر در مراجعه به پزشک و بی‌توجهی به علائم چرخش پلک به سمت خارج می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌‌ ناپذیر به بینایی گردد. 

این اختلال چشمی اگر چه در بیشتر موارد قابل درمان است؛ اما در صورت نادیده گرفتن، عوارض جدی مانند زخم قرنیه، کاهش بینایی و ناراحتی‌های دائمی را در پی خواهد داشت. پس بهتر است در مواجهه با هر گونه تغییر مشکوک در پلک یا چشم، بدون تاخیر به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید.