رتراکسیون پلک یا جمع شدن پلک چیست؟

رتراکسیون پلک چیست؟

رتراکسیون پلک به حالتی گفته می‌شود که در آن پلک بالایی بیش از حد به سمت بالا کشیده شده یا پلک پایینی پایین‌تر از حد طبیعی قرار می‌گیرد. این مشکل معمولاً در اثر بیماری‌های مرتبط با تیروئید چشمی ایجاد می‌شود؛ اما عواملی مثل فلج عصب صورت، ایجاد اسکار پس از آسیب یا عمل جراحی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

در این وضعیت ممکن است بستن کامل پلک‌ها دشوار شده و چشمان فرد دچار سوزش و قرمزی شوند. در چنین شرایطی، سفیدی چشم (صلبیه) بین پلک و عنبیه نمایان می‌شود.در پلک فوقانی، عضله بالا برنده پلک و ماهیچه مولر مسئولیت جمع شدن را بر عهده دارند.

به طور طبیعی، پلک بالایی باید یک تا دو میلی ‌متر زیر مرز قرنیه قرار بگیرد؛ اما در زمان رتراکسیون پلک، پلک به بالا جابه‌جا شده و بخشی از صلبیه قابل مشاهده می‌شود.

علائم جمع شدن پلک

زمانی که پلک‌ها قادر به پوشاندن کامل کره چشم نباشند، یکسری علائم بعد از کشیدن پلک ظاهر می‌شوند. در حالت عادی و بدون وجود احساساتی مانند تعجب یا هیجان، پلک باید به طور کامل و آرام روی چشم بنشیند؛ اما در این عارضه، پلک بالایی بیش از حد بالاست یا پلک پایینی بیش از حد پایین آمده است.

این موضوع ظاهر فرد را تغییر داده و می‌تواند موجب ناراحتی شدید شود. افزون بر جلو آمدن چشم‌ها، علائم دیگری مانند خشکی چشم ، احساس وجود شیء خارجی، تحریک و التهاب چشم، دشواری در بستن پلک‌ها، ایجاد جای زخم با احتمال کاهش بینایی، ورم، تشکیل رسوبات چربی، دوبینی، تاری دید و خیرگی در چشم نیز دیده می‌شوند.

علل رتراکسیون پلک

این مشکل می‌تواند به دلایل گوناگونی ایجاد شود که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:

افتالموپاتی گریوز

شایع‌ترین علت جمع شدن یک‌ طرفه یا دو طرفه پلک فوقانی، بیماری چشمی تیروئید یا افتالموپاتی گریوز است. در مراحل اولیه این بیماری، تحریک بیش از حد سیستم سمپاتیک منجر به تغییر در پلک‌ها می‌شود؛ اما با گذشت زمان، عضله بالا برنده پلک و ماهیچه مولر دچار رشد غیر عادی، سفتی و چسبندگی به بافت‌های اطراف خواهند شد. در بیشتر موارد، جمع شدن پلک پایین بدون درگیری همزمان پلک بالا اتفاق نمی‌افتد.

عوامل نوروژنیک

در برخی نوزادان سالم، رفلکس‌های خاصی مانند گشاد شدن شکاف‌های کف دست در پاسخ به کاهش نور در حدود ۱۴ تا ۱۸ هفتگی مشاهده می‌شوند. افتادگی یک ‌طرفه پلک (پتوز اکتسابی) نیز می‌تواند باعث شود پلک مقابل به طور غیر طبیعی به بالا کشیده شود. این پدیده بر اساس قانون عصب‌ دهی برابر هرینگ شکل می‌گیرد.

همچنین علائمی مثل علامت کولیر و سندرم پارینود که شامل ترکیبی از عقب ‌نشینی پلک و فلج حرکات عمودی چشم است، می‌توانند به دلایل عصبی ایجاد شوند. در مواردی از میاستنی گراویس نیز ممکن است جمع شدن متناقض پلک اتفاق بیفتد.

عوامل میوژنیک

رتراکسیون مادرزادی پلک بالایی یکی از دلایل این عارضه به شمار می‌رود. همچنین گاهی اوقات پس از انجام جراحی‌هایی نظیر ترمیم افتادگی پلک یا فرورفتگی عضله راست فوقانی، این مشکل ایجاد می‌شود. اگر ساکن خوزستان هستید، برای جراحی افتادگی پلک در اهواز و ماهشهر به چشم پزشک مراجعه نمایید.

عوامل مکانیکی

علت جمع شدن پلک در برخی مواقع، یک مشکل مکانیکی است که با رفع آن می‌توان مشکل را اصلاح کرد. برجسته شدن کره چشم، شکستگی‌های کف کاسه چشم، جراحی‌های مختلف از جمله بلفاروپلاستی و حتی استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی ممکن است باعث تحریک و در نتیجه جمع شدن پلک ها شوند. برای جراحی بلفاروپلاستی در اهواز و ماهشهر به کلینیک چشم پزشکی مراجعه کنید.

همچنین ایجاد اسکار پوستی به دلیل بیماری‌هایی نظیر زونا چشمی یا اسکلرودرمی می‌توانند حرکت طبیعی پلک را دچار اختلال کنند.در شکستگی‌های اطراف کاسه چشم نیز ممکن است به صورت غیر مستقیم یا به دلیل آسیب به عضلات و اعصاب، انقباض پلک اتفاق بیفتد.

تشخیص جمع شدن پلک

برای شناسایی رتراکسیون پلک، ابتدا باید وضعیت اسکلرال فوقانی بررسی شود. برای ارزیابی دقیق‌تر و مقایسه تقارن پلک‌ها، اندازه ‌گیری‌های خاصی انجام می‌گیرد.یکی از این اندازه‌ گیری‌ها، فاصله‌ای است که از لبه پلک بالایی تا نور قرنیه (فاصله رفلکس حاشیه، MRD1) اندازه‌ گیری می‌شود. به طور معمول، این فاصله در شرایط طبیعی بین ۴ تا ۵ میلی ‌متر است؛ اما در مواقعی که جمع شدن پلک اتفاق می‌افتد، این اندازه ممکن است بیشتر شود.

علاوه بر این، فاصله مردمک از لبه پلک بالایی (MPLD) به ‌طور دقیق‌تری نشان ‌دهنده وضعیت پلک‌هاست. اگر این فاصله بیشتر از ۵.۳ میلی ‌متر باشد، احتمالاً به وجود جمع شدن پلک اشاره دارد.

همچنین توجه به عدم تقارن این فاصله نیز اهمیت دارد. در صورتی که این تفاوت از ۱ میلی‌ ‌متر بیشتر باشد و هر دو پلک در محدوده طبیعی باشند، ممکن است پزشک نیاز به بررسی بیشتر جهت تمایز بین عقب‌ روی پلک بالایی و پتوز پلک پایین داشته باشد.

درمان رتراکسیون پلک

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که پلک‌ها قادر به پوشاندن کامل چشم‌ها نباشند. راه‌های مختلفی برای درمان این مشکل وجود دارد که بسته به علت، شدت و شرایط بیمار متفاوت است. برخی از روش‌های درمانی جمع شدن پلک عبارتند از: 

• استفاده از قطره‌ های چشمی: برای کاهش خشکی چشم و تسکین علائم رتراکسیون پلک، این قطره‌ها می‌توانند مفید واقع شوند. 
• داروهای ضد التهاب: در صورت وجود التهاب، داروهای ضد التهاب می‌توانند به کنترل این عارضه کمک کنند. 
• داروهای تیروئیدی: اگر رتراکسیون پلک به دلیل بیماری تیروئید ایجاد شده باشد، درمان‌های دارویی برای تنظیم عملکرد غده تیروئید تجویز می‌شوند.

جراحی رتراکسیون پلک

این نوع جراحی در یک محیط استریل و تحت بی ‌حسی موضعی انجام می‌شود. در بعضی موارد خاص و طبق توصیه پزشک ممکن است جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام شود. هدف اصلی جراحی رتراکسیون پلک، اصلاح موقعیت پلک‌هاست. در طی این عمل ممکن است عضلات بالا برنده پلک فوقانی یا عضلات مولر و همچنین عضلات جمع‌ کننده پلک پایین تضعیف شوند.

در موارد خاص و به‌ ویژه در صورت پس‌ رفت شدید پلک پایین، استفاده از مواد مخصوص مانند غضروف یا مواد مصنوعی برای اصلاح این وضعیت ضروری است. گاهی نیز ممکن است برای اصلاح بیشتر، پلک فوقانی به طور کامل جدا شده و تنها بخیه‌های سطحی در آن اعمال شوند.

بهبودی بعد از جراحی رتراکسیون پلک

معمولاً درد پس از جراحی تا دو روز به‌ طور خفیف وجود دارد. توصیه می‌شود که بیمار یک هفته استراحت کند و فعالیت‌های روزمره خود را بعد از دو هفته از سر بگیرد.در روزهای اول بعد از عمل، یک پچ چشمی روی چشم بیمار قرار داده می‌شود که باید برای ۱ تا ۲ روز در محل باقی بماند. همچنین باید تا دو هفته از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.  

تورم و کبودی در ناحیه پلک‌ها معمولاً طی چند روز کاهش پیدا کرده و در حدود دو هفته به حداقل می‌رسد. بهبودی کامل ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد.به طور معمول بخیه‌ها بین ۷ تا ۱۰ روز بعد از جراحی برداشته می‌شوند. استفاده از آرایش پلک و لنز تماسی تا دو هفته پس از جراحی ممنوع است. 

مراقبت بعد از جراحی رتراکسیون پلک

بلافاصله پس از جراحی، بیمار معمولاً می‌تواند بعد از یک ساعت ترخیص شود. بهتر است فرد یک همراه داشته باشد؛ زیرا اثرات بیهوشی ممکن است سبب احساس گیجی شوند. مراقبت‌های اولیه بعد از جراحی رتراکسیون پلک شامل موارد زیر می‌شوند: 

کلام آخر

در این محتوا به بررسی جمع شدن پلک پرداختیم‌. دانستیم که رتراکسیون پلک وضعیتی است که در آن پلک‌ها نمی‌توانند به طور کامل چشم‌ها را بپوشانند و این امر می‌تواند تأثیرات منفی بر ظاهر و عملکرد چشم‌ها بگذارد.

با تشخیص به موقع و درمان‌های مناسب می‌توان از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کرد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. برای دستیابی به بهترین نتیجه، مراجعه به چشم ‌پزشک و پیگیری دقیق درمان‌ها ضروری است.