همه چیز درباره سرطان چشم

سرطان چشم چیست؟

این احتمال وجود دارد که چشم مانند دیگر اعضای بدن به تومورهای سرطانی مبتلا شود. سرطان چشم یا نئوپلاسم چشمی به گروهی از سرطان‌های نادر اطلاق می‌شود که منشأ آن در چشم از جمله خود کره چشم یا بافت‌های اطراف آن است. این بیماری هنگامی ایجاد می‌شود که سلول‌ها به طور غیر عادی و خارج از کنترل رشد کرده و توده‌ای موسوم به تومور به وجود می‌آورند. تومورها به دو دسته سرطانی (بدخیم) و غیر سرطانی (خوش‌ خیم) تقسیم می‌شوند. تومورهای بدخیم برخلاف تومورهای خوش خیم توانایی رشد دارند و ممکن است سرطان را در بدن گسترش دهند.

این سرطان می‌تواند به دو صورت خارج چشمی و داخل چشمی بروز کند. در نوع خارج چشمی، عضلات و بافت‌های دور چشم درگیر می‌شوند و در داخل چشمی نیز به بافت‌ها و عضلات داخل چشم آسیب وارد خواهد شد. رابدومیوسارکوم سرطانی است که عضلات چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ملانوما نوعی سرطان داخل چشمی است که به لایه میان شبکیه و سفیدی چشم آسیب وارد می‌کند. شناسایی و درمان به ‌موقع سرطان چشم معمولاً از انتشار آن پیشگیری می‌نماید.

انواع مختلف سرطان چشم

پزشکان سرطان‌های چشم را بر پایه محل شروع، موقعیت در چشم و نوع سلول‌های درگیر دسته ‌بندی می‌کنند که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت. انواع سرطان چشم عبارتند از:

• ملانوم‌ های داخل چشمی
• سرطان اوربیتال
• رتینوبلاستوما
• لنفوم داخل چشم

ملانوم ‌های داخل چشمی

ملانوم چشم از سلول‌هایی به نام ملانوسیت منشأ می‌گیرد؛ سلول‌هایی که در ایجاد شدیدترین نوع سرطان پوست یعنی ملانوم نقش دارند. به ‌طور کلی، ملانوم شایع‌ترین نوع سرطان چشم به ‌شمار می‌رود. این سرطان معمولاً در بخش میانی چشم (یووه‌آ) شکل می‌گیرد و به همین دلیل به آن ملانوم یووئال گفته می‌شود. این بیماری انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

سرطان اوربیتال

سرطان اوربیتال و آدنکس در بافت‌های نزدیک به کره چشم ایجاد می‌شود. سرطان‌های اوربیتال معمولاً در ماهیچه‌ها، اعصاب و سایر بافت‌هایی که وظیفه حرکت دادن کره چشم را بر عهده دارند، به وجود می‌آیند. در مقابل، سرطان آدنکس در بافت‌های حمایتی نظیر پلک‌ها و غدد اشکی شکل می‌گیرد و ممکن است منجر به ایجاد سرطان غدد اشکی شود. پزشکان این نوع سرطان‌ها را بر طبق نوع سلولی که به تومور سرطانی تبدیل می‌شود، دسته ‌بندی می‌کنند که شامل موارد زیر است:

• کارسینوم سلول سنگفرشی
• کارسینوم سلول بازال
• رابدومیوسارکوم

رتینوبلاستوما

رتینوبلاستوما (Retinoblastoma) یا تومور شبکیه یک نوع تومور بدخیم و پر سرعت است که در سلول‌های شبکیه چشم شکل می‌گیرد. این سرطان تهاجمی عمدتاً در کودکان زیر دو سال بروز پیدا می‌کند. در حقیقت هنگامی که سلول‌های عصبی شبکیه به جهش‌های ژنتیکی دچار می‌شوند، این بیماری در نوزادان یا کودکان رخ خواهد داد.

لنفوم داخل چشم

این نوع از سرطان چشم نیز به عنوان یکی از انواع نادر لنفوم سلول B محسوب می‌شود که در گلبول‌های سفید خون یا همان لنفوسیت‌ها ایجاد می‌شود. این سرطان بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند دیده می‌شود. اغلب مبتلایان به این بیماری دچار لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (PCNSL) نیز هستند. PCNSL سرطانی است که بخش‌های مختلف سیستم عصبی مرکزی از قبیل مغز، نخاع و مایع نخاعی را درگیر می‌کند.

چه عواملی باعث ایجاد سرطان چشم می شوند؟

علائم و نشانه‌ های سرطان چشم

شایان ذکر است که علائم بیماری سرطان چشم همیشه واضح نیستند و احتمال دارد که در هنگام انجام یک آزمایش عادی چشم شناسایی شوند. علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از:

حساسیت نسبت به نور یا تغییر در مشاهده رنگ‌ها	تار شدن دید	چشمک زدن به نور
از دست دادن جزئی یا کامل بینایی	مشاهده نقاط متحرک (شناور)	سفید شدن و تغییر شکل مردمک
دیدن نقاط تاریک یا سایه در میدان بینایی	ایجاد تغییر در موقعیت چشم	احساس فشار در داخل چشم
انحراف چشم یا ایجاد اختلال در حرکت دادن هماهنگ دو چشم	تورم یا قرمزی در چشم	تغییر کردن نحوه حرکت چشم
مشاهده لکه تاریکی در عنبیه یا لایه دیگری از چشم	سوزش چشم ادامه‌دار	دیدن نقاط تاریک یا سایه در میدان بینایی
ایجاد توده بر روی پلک یا ناحیه دیگری از چشم که اندازه آن رو به افزایش است.	فرورفتگی یا بیرون زدگی چشم از حدقه	درد در داخل یا کنار چشم

با توجه به نادر بودن سرطان چشم، نمی‌توان صرفاً بر اساس مشاهده علائم، به طور قطعی در خصوص وجود این بیماری قضاوت کرد. چنانچه علائم و نشانه‌های ذکر شده بیشتر از دو هفته ادامه‌دار باشند، بایستی به پزشک متخصص چشم در اهواز مراجعه نمایید. چنانچه ساکن خوزستان هستید، می‌توانید به کلینیک چشم پزشکی دکتر وحید بیگی مراجعه نمایید.

عوامل خطر سرطان چشم

دلیل اصلی رشد و تقسیم غیر عادی سلول‌های چشم که منجر به سرطان می‌شود، هنوز به صورت دقیق مشخص نگردیده است. با این حال، پژوهشگران برخی عوامل خطر را شناسایی کرده‌اند که می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

عوامل خطر سرطان چشم عبارتند از:

• سن : یکی از عوامل تأثیر گذار در ابتلا به سرطان چشم، سن فرد است. بدین صورت که عمدتا افراد بالای ۵۰ سال سن به این بیماری دچار می‌شوند. البته رتینوبلاستوما یک نوع استثنا است که کودکان زیر دو سال را درگیر می‌کند.
• رنگ پوست : شانس ابتلا به سرطان چشم در افراد سفید پوست نسبت به دیگر گروه‌های نژادی بالاتر است.
• رنگ چشم : یکی دیگر از عوامل خطر برای ابتلا به سرطان چشم، رنگ چشم است. اشخاصی که رنگ چشم روشن‌تری مانند آبی یا سبز دارند، نسبت به کسانی که رنگ چشم‌های آن‌ها تیره‌تر است، بیشتر در معرض ابتلا این بیماری قرار دارند.
• وراثت: سندرم خال دیسپلاستیک یک اختلال ژنتیکی است که با وجود تعداد زیادی خال غیرطبیعی در بدن شناخته می‌شود. این عارضه قادر است خطر بروز یکسری از سرطان‌های چشم را افزایش دهد.
• قرار گرفتن در معرض نور آفتاب و برنزه کردن : مواجهه با اشعه ماورای بنفش از طریق خورشید یا از طریق دستگاه‌های برنزه کننده، ممکن است احتمال ابتلا به ملانوم داخل چشمی را بالا ببرد.‌
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی : یکسری از مواد شیمیایی نظیر نفت یا کلرور وینیل قادر هستند که ریسک ابتلا به سرطان چشم را بیشتر کنند.
• عفونت های ناشی از ویروس ها : ویروس‌هایی از قبیل HIV یا اپشتین بار (EBV) می‌توانند خطر درگیر شدن به لنفومای ارتباطی با ایمونوتراپی را بالا ببرند.
• شرایط پزشکی : بیماری‌هایی نظیر نوروفیبروماتوز یا پیسی (ویتیلیگو) احتمال دارد که ریسک ابتلا به ملانومای چشمی را افزایش دهند.

سرطان های ثانویه چشم

این نوع سرطان‌ها معمولاً از چشم شروع نمی‌شوند و منشأ اولیه آن‌ها در جای دیگری از بدن است. تومورها می‌توانند به بخش‌های دیگر بدن منتقل شده و در آنجا تکثیر شوند. به همین دلیل، ممکن است فردی که سرطان ریه یا پستان دارد، دچار سرطان ثانویه در چشم شود. این نوع سرطان‌های چشمی از نوع اصلی آن‌ها بیشتر دیده می‌شوند. بخش یووه‌آ در چشم رایج‌ترین محل گسترش این تومورها در بدن است.

در چه قسمت هایی از چشم سرطان شروع می شود؟

سرطان چشم چگونه تشخیص داده می شود؟

امروزه سرطان چشم با کمک روش‌های زیر تشخیص داده می‌شود:

معاینه چشم

تصویربرداری

بیوپسی

انجام معاینه چشم

معاینه بالینی چشم از اولین و مهم‌ترین گام‌ها در تشخیص سرطان چشم محسوب می‌شود. پزشکان در این معاینه به دنبال نشانه‌هایی مانند لکه‌های تیره رنگ یا تغییرات در رگ‌های خونی چشم هستند. انواع راه‌های معاینه چشم شامل موارد زیر می‌شوند:

• افتالموسکوپی : این روش به پزشک امکان می‌دهد با کمک دستگاهی به نام افتالموسکوپ، بخش‌های داخلی چشم از جمله شبکیه و عروق خونی را بررسی کند. هرگونه تغییر مشکوک در این نواحی ممکن است علامت وجود داشتن تومور باشد.
• معاینه با چراغ شیاری (Slit Lamp) : در این تکنیک به کمک نور باریک و دقیق در نوعی دستگاه میکروسکوپی، بخش‌های جلویی چشم مانند قرنیه، مردمک و عدسی مورد بررسی قرار می‌گیرند. پزشک قادر است با استفاده از این دستگاه هرگونه توده یا تغییرات بافتی غیر طبیعی را شناسایی نماید.

تصویربرداری

تکنیک تصویربرداری به منظور تشخیص دقیق‌تر و جزئی‌تر تومور مورد استفاده قرار می‌گیرد که در ادامه به انواع مختلف راه‌های تصویربرداری برای شناسایی این نوع سرطان اشاره می‌کنیم:

1. سونوگرافی : این روش با استفاده از امواج صوتی تصاویری از داخل چشم تهیه می‌کند و در شناسایی تومورهای پنهان، تعیین اندازه و همچنین موقعیت آن‌ها کاربرد دارد.
2. آنژیوگرافی فلورسئین : در این تکنیک تشخیصی، ماده رنگی به داخل رگ‌ها تزریق شده و جریان خون در شبکیه و عروق چشم توسط دوربین ویژه‌ای تصویربرداری می‌شود. این تصاویر می‌توانند وجود تومور را که بر روی رگ‌های خونی اثر گذاشته‌اند، مشخص کنند.
3. آزمایش ‌های اضافی : معمولا پزشک برای بررسی گسترش سرطان به دیگر نقاط بدن انجام یکسری آزمایش‌های تکمیلی را پیشنهاد می‌دهد که شامل موارد زیر هستند:

• سونوگرافی چشم
• تصویربرداری از ناحیه قفسه سینه با کمک اشعه ایکس
• سی ‌تی اسکن
• ام‌ آر‌ آی
• اسکن PET

بیوپسی سرطان چشم

راه های جلوگیری از ابتلا به سرطان چشم

هیچ روش قطعی به منظور پیشگیری از سرطان چشم وجود ندارد. البته آگاهی از قرار داشتن در گروه‌های پرخطر می‌تواند به شما کمک کند با انجام غربالگری‌های منظم، تشخیص و درمان را به موقع انجام دهید. به عنوان نمونه در افراد مبتلا به سندرم BAP1، انجام معاینات دوره‌ای می‌تواند بسیار کمک ‌کننده باشد.‌ همچنین چنانچه سابقه خانوادگی رتینوبلاستوما دارید و دارای فرزند هستید، انجام معاینات منظم چشمی برای تشخیص زودهنگام بیماری توصیه می‌شود.

سن افراد مبتلا به سرطان رتینوبلاستوما چقدر است؟

این سرطان ممکن است در هر سنی بروز کند، اما شیوع آن بیشتر در کودکان زیر ۲ سال مشاهده می‌شود. سرطان رتینوبلاستوما قادر است یک چشم یا هر دو چشم را درگیر کند. در برخی موارد، این نوع سرطان ممکن است منجر به ابتلا به سرطان‌هایی نظیر سرطان ریه، سرطان مثانه یا ملانوم چشم در یکسری از کودکان شود.

روش های درمان سرطان چشم

گفتنی است که درمان به‌ موقع سرطان چشم اهمیت بسیار بالایی دارد. بر اساس نوع و مرحله پیشرفت سرطان از روش‌های مختلفی برای درمان آن کمک گرفته می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

جراحی سرطان چشم

جراحی اغلب زمانی انجام می‌شود که تومور تنها محدود به ناحیه چشم بوده و امکان برداشتن کامل آن فراهم باشد. تعدادی از انواع این جراحی‌ها به شرح زیر هستند:

• ایریدکتومی : در این روش بخشی از عنبیه برداشته شده و از آن بیشتر برای درمان ملانوم‌های کوچک کمک گرفته می‌شود.
• ایردموسی کولکتومی : در این جراحی، بخشی از عنبیه و جسم مژگانی حذف می‌شود که اغلب برای درمان ملانوم‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• رزکسیون ترانس اسکلرال : این جراحی به حذف ملانوم‌ها در مشیمیه یا جسم مژگانی کمک می‌کند.
• خروج از هسته : در این نوع تکنیک به خصوص در صورت وجود تومورهای بزرگ یا هنگامی که حفظ بینایی با کمک روش‌های مختلف درمانی ممکن نباشد، کل کره چشم برداشته می‌شود.
• بیرون‌ زدگی مداری : زمانی که سرطان به ساختارهای اطراف چشم انتشار پیدا کند، پزشک ممکن است کل کره چشم و یک سری بافت‌های اطراف آن را حذف کند.

پرتو درمانی

پرتودرمانی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی و کاهش یا کنترل رشد تومورها بکار می‌رود. دو روش اصلی پرتو درمانی عبارتند از:

• براکی‌ تراپی : در این روش، منبع اشعه در داخل یا نزدیک به تومور در چشم قرار می‌گیرد تا بر روی سلول‌های سرطانی اثر خود را بگذارد.
• پرتو درمانی خارجی : در این تکنیک، پرتوهای تابیده ‌شده از بیرون بدن به سمت تومور در داخل چشم هدایت می‌شوند تا آن را درمان کنند.

درمان با داروهای شیمیایی (شیمی درمانی)

تراپی‌ های هدفمند

این نوع درمان‌ها به‌ منظور هدف‌ گیری مسیرهای خاصی که سلول‌های سرطانی برای رشد استفاده می‌کنند، طراحی شده‌اند. بدین صورت که مسیرهای سیگنال ‌دهی حیاتی برای سلول‌های سرطانی را مسدود می‌کنند که در ادامه به بررسی این نوع روش درمانی می‌پردازیم:

• مهارکننده ‌های کیناز :  این داروها به صورت اختصاصی مسیرهای محرک رشد سلول‌های سرطانی را مسدود کرده و مانع از گسترش سرطان می‌شوند. 
• پادتن‌ های مونوکلونال :  این داروها به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند یا سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند تا این سلول‌ها را هدف قرار دهد و از بین ببرد.

درمان با لیزر

لیزر درمانی یا فتوکواگولاسیون با کمک نور لیزر برای حذف یا کوچک کردن تومورهای چشمی انجام می‌شود. این روش به ‌طور معمول تحت بی‌ حسی موضعی و در شرایط سرپایی صورت می‌گیرد. انواع لیزر درمانی عبارتند از:

•  لیزر فوتوکواگولاسیون : در این تکنیک نور لیزر به صورت مستقیم به سلول‌های تومور تابانده شده و موجب نابودی آن‌ها می‌شود. 
• ترموتراپی ترانس پاپیلری (TTT) : این روش لیزر به‌ آرامی توده‌های چشمی را گرم می‌کند و به‌ ویژه برای درمان ملانومای چشمی کاربرد دارد. 
• فتودینامیک تراپی (PDT) : در این روش، نخست دارویی که وظیفه فعال کردن نور را بر عهده دارد به جریان خون وارد می‌شود. سپس با کمک لیزر فعال شده تا سلول‌های سرطانی را حذف کند.

ایمونوتراپی

سوالات متداول سرطان چشم

کلام آخر

در این محتوا به بررسی سرطان چشم پرداختیم. دانستیم که تشخیص به موقع این بیماری نقش کلیدی در درمان موثر آن دارد. توجه به علائمی مانند تغییرات بینایی، وجود لکه‌های غیرعادی یا احساس درد در ناحیه چشم می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری نماید. در نظر داشته باشید که معاینات منظم چشم‌ پزشکی بهترین راه برای حفظ سلامت چشم و تشخیص زودهنگام این بیماری به شمار می‌آید.