مهم ترین علائم ملانوم چشم چیست؟

ملانوم چشم چیست؟

این بیماری نوعی تومور بدخیم است که از سلول‌های تولید کننده ملانین (رنگدانه طبیعی بدن) منشا می‌گیرد. در حقیقت، ملانوم نتیجه رشد و تکثیر کنترل ‌نشده همین سلول‌هاست. در صورتی که درمان به تعویق بیفتد، ممکن است بیمار در نهایت بینایی خود را از دست بدهد.

این سرطان معمولاً لایه میانی چشم را درگیر کرده که همین مسئله، تشخیص آن را دشوار می‌سازد. با این حال، مراجعه به موقع به یک چشم ‌پزشک باتجربه می‌تواند روند تشخیص و درمان را تسهیل کرده و نتایج بهتری رقم بزند.

علائم ملانوم چشم

چشم‌ پزشک با بررسی دقیق علائم و شرایط چشم بیمار می‌تواند وجود تومور ملانوم چشم را تشخیص دهد. برخی از شایع‌ترین علائمی که می‌توانند هشدار دهنده این بیماری باشند شامل موارد زیر است:

• قرمز شدن چشم یا تورم غیر عادی چشم 
• دیدن لکه‌های سیاه یا جرقه‌هایی در میدان دید 
• تغییر در شکل یا اندازه مردمک 
• پلک زدن بیش از حد و بدون اختیار 
• ظهور لکه سیاه خال مانند که به مرور روی عنبیه رشد می‌کند.
• تاری دید یا کاهش وضوح بینایی 
• محدود شدن دید محیطی

دلایل ابتلا به ملانوم چشم

هنوز علت دقیق بروز این بیماری به طور کامل شناسایی نشده است. با این حال، دانشمندان معتقدند اختلال در ساختار DNA سلول‌ها موجب تبدیل آن‌ها به سلول‌های سرطانی می‌شود. نکته اینجاست که هنوز مشخص نشده چرا این اختلال در برخی افراد رخ می‌دهد.

چه افرادی به ملانوم چشم مبتلا می شوند؟

با وجود اینکه منشأ اصلی سرطان ملانوم چشم مشخص نیست؛ اما برخی عوامل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

ملانوم چشمی ممکن است در هر فردی از هر نژادی بروز کند؛ ولی آمارها نشان می‌دهد که افراد سفید پوست اروپایی ‌تبار ۸ تا ۱۰ برابر بیش از سیاه‌ پوستان در معرض ابتلا قرار دارند. همچنین کسانی که دچار سندرم ژنتیکی BAP1 هستند، با احتمال بیشتری به این نوع سرطان به همراه سرطان کلیه، مزوتلیومای بدخیم و سایر سرطان‌ها مبتلا می‌شوند.

انواع سرطان ملانوم چشمی

سرطان ملانوم چشم معمولاً به لایه میانی چشم حمله می‌کند. جایی که سه بخش اصلی به نام‌های عنبیه، مشیمیه و جسم مژگانی در آن قرار می‌گیرند. هر کدام از این بخش‌ها نقش خاص خود را دارند

• جسم مژگانی: ماهیچه‌ای است که به چشم کمک می‌کند تا با تغییر شکل عدسی، روی اشیای دور یا نزدیک تمرکز کند.
• مشیمیه: این لایه نازک و رنگدانه ‌دار، تغذیه سلول‌های چشمی را بر عهده دارد و بخش زیادی از کره چشم را در بر می‌گیرد.
• عنبیه: بخش رنگی چشم که اطراف مردمک قرار دارد و میزان نور ورودی به چشم را کنترل می‌کند.

در اغلب موارد، ملانوم داخل چشم نواحی مشیمیه و جسم مژگانی را درگیر می‌کند؛ اما در کودکان زیر پنج سال، این بیماری بیشتر در ناحیه شبکیه دیده می‌شود که می‌تواند منشأ وراثتی داشته باشد یا ناشی از جهش‌های ژنتیکی و تماس مکرر با پرتوهای مضر نور خورشید باشد.

علائم مربوط به ملانوم شبکیه معمولاً در بخش‌های سفید چشم (صلبیه) و لایه شبکیه بروز پیدا می‌کند. اگر ساکن اهواز یا ماهشهر هستید، برای معاینه چشم به بهترین چشم پزشک اهواز و ماهشهر مراجعه کنید.

عوامل خطر سرطان ملانوم چشم

برخی شرایط خاص احتمال ابتلا به ملانوم داخل چشم را افزایش می‌دهند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• رنگ روشن چشم‌ها: افراد با چشم‌های آبی یا سبز بیشتر در معرض خطرند.
• پوست روشن: در میان سفید پوستان، آمار ابتلا به مراتب بالاتر از سایر گروه‌هاست.
• افزایش سن: خطر ملانوم چشمی معمولاً با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.
• بیماری‌های ارثی پوستی: سندرم خال دیسپلاستیک که موجب ایجاد خال‌های غیر‌ معمول می‌شود، یکی از ریسک ‌فاکتورهای شناخته‌ شده‌ است.
• رنگدانه‌های غیر عادی: وجود لکه‌های رنگی در پلک یا افزایش رنگدانه در ناحیه یووه (ملانوسیتوز چشم) نیز از جمله عوامل خطر در بروز این بیماری هستند.
• تابش اشعه ماوراء بنفش (UV): اگرچه ارتباط مستقیم بین نور UV و ملانوم چشمی به ‌طور کامل اثبات نشده است؛ اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تماس مکرر با نور خورشید یا تخت‌های برنزه‌ کننده می‌تواند در رخ دادن سرطان ملانوم داخل چشم نقش داشته باشد.
• ژن‌های خاص: برخی از تغییرات ژنتیکی موروثی از والدین نیز ممکن است ریسک ابتلا را افزایش دهند.

تشخیص ملانوم چشم

تشخیص این بیماری به کمک مجموعه‌ای از معاینات تخصصی و ابزارهای تصویربرداری انجام می‌شود. در ادامه به بیان مهم‌ترین روش‌های تشخیص تومور ملانوم چشم می‌پردازیم:

• معاینه بالینی چشم: قرمزی یا تورم غیر عادی چشم‌ها ممکن است از نشانه‌های اولیه بیماری باشد. چشم ‌پزشک این علائم را با دقت بررسی می‌کند تا در صورت نیاز، اقدامات دقیق‌تری انجام شود.
• سونوگرافی چشم: با استفاده از دستگاه اولتراسوند، پزشک می‌تواند تصاویر دقیقی از ساختارهای درونی چشم تهیه کند. این دستگاه از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند و برای تشخیص نواحی مشکوک کاربرد زیادی دارد.
• آنژیوگرافی چشم: این روش برای بررسی وضعیت سلامت رگ‌های خونی داخل چشم به‌ کار می‌رود. ابتدا ماده رنگی خاصی وارد عروق می‌شود و سپس با استفاده از دستگاه آنژیوگرافی، پزشک می‌تواند جریان خون و ساختار عروقی را مشاهده و ارزیابی کند.
• نمونه ‌برداری چشم (بیوپسی): در صورت وجود ضایعه مشکوک، پزشک ممکن است با استفاده از یک سوزن نازک، مقدار کمی از بافت را از چشم بردارد تا آن را در آزمایشگاه بررسی کند. این روش برای تشخیص قطعی سرطان ملانوم چشم بسیار اهمیت دارد.

راه های درمان ملانوم چشم

برای مقابله با ملانوم داخل چشمی، بسته به شدت بیماری و شرایط جسمی فرد، گزینه‌های درمانی گوناگونی وجود دارد. لازم به ذکر است که نتیجه نهایی درمان به مرحله پیشرفت بیماری بستگی دارد. در ادامه به راه های درمان تومور ملانوم چشم اشاره می‌کنیم:

•  پرتو درمانی: در این روش با استفاده از اشعه‌های پرقدرت مانند اشعه گاما، سلول‌های سرطانی در ناحیه آسیب‌ ‌دیده نابود می‌شوند. این روش عمدتاً برای تومورهایی کاربرد دارد که هنوز گسترده نشده‌اند و در مراحل اولیه قرار دارند.
• رادیو‌ تراپی: اگرچه استفاده از این روش چندان رایج نیست؛ اما در برخی از انواع ملانوم خفیف چشمی به کار می‌رود و نسبت به دیگر تکنیک‌های درمانی مداخله کمتری دارد.
• براکی ‌تراپی: نوعی پرتو‌ درمانی داخلی است که در آن انرژی بالای پرتوها به محل تومور منتقل می‌شود. این شیوه معمولاً غیر تهاجمی است و نسبت به روش‌های دیگر عوارض کمتری به دنبال دارد.
• برداشت بافت های درگیر با جراحی: در صورتی که سایر درمان‌ها موثر واقع نشوند یا تومور ملانوم چشم بسیار پیشرفته باشد، جراحی تنها راه باقی‌ مانده خواهد بود. در این حالت ممکن است بخشی از چشم یا در موارد شدیدتر، کل چشم برداشته شود.

پیشگیری از ملانوم چشمی

با اینکه دلیل دقیق بروز سرطان ملانوم چشم‌ همچنان ناشناخته است، نمی‌توان نسخه قطعی برای پیشگیری از آن را ارائه داد. با این حال، با رعایت برخی نکات می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد:

• استفاده مداوم از عینک آفتابی استاندارد که محافظت در برابر اشعه فرابنفش دارد.
• پرهیز از قرار گرفتن طولانی‌ مدت در برابر آفتاب مستقیم 
• جدی گرفتن کاهش ناگهانی بینایی و مراجعه سریع به پزشک متخصص چشم
• اگر سابقه خانوادگی ملانوم یا بیماری‌های ارثی پوستی دارید، چکاپ‌های منظم چشمی را در برنامه خود بگنجانید.

عوارض سرطان ملانوم چشم

ملانوم داخل چشم ممکن است عوارض مختلفی به دنبال داشته باشد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

آیا ملانومای چشم خطرناک است؟

بر اساس داده‌های انجمن سرطان آمریکا، نرخ بقای ۵ ساله برای مبتلایان به ملانوم چشمی حدود ۸۲ درصد گزارش شده است. در پژوهشی که در سال ۲۰۲۲ انجام شد، از میان ۳۵۵ بیمار تحت درمان با براکی ‌تراپی روتنیوم-۱۰۶:

• ۹۹ درصد تا ۵ سال، ۹۷ درصد تا ۷ سال و ۸۵ درصد تا ۹ سال پس از درمان، عاری از سرطان باقی ماندند.  

با این حال، ۶۳ درصد از بیماران دچار عوارض جانبی ناشی از اشعه شدند که به صورت زیر هستند:

• ۳۸ درصد: ابتلا به دژنراسیون ماکولا 
• ۱۱ درصد:‌ آسیب به عصب بینایی 
• ۱۴ درصد: ابتلا به آب مروارید

مطالعه‌ای در سوئد که طی ۴۰ سال بر روی ۶۷۷ بیمار انجام شد، نشان داد که بیشتر مرگ‌ و میرها در ۱۰ سال نخست رخ داده‌اند. کسانی که بیش از ۲۰ سال پس از درمان زنده ماندند، تفاوتی در طول عمر نسبت به افراد عادی نداشتند.

کلام آخر

 در این محتوا به بررسی سرطان ملانوم چشم پرداختیم‌. دانستیم که این بیماری اگر چه نادر است؛ اما به دلیل ماهیت جدی آن نیازمند تشخیص زود هنگام و مراقبت تخصصی است. با شناخت علائم و توجه به سلامت چشم می‌توان قدم‌های مهمی برای مدیریت این بیماری برداشت. پیگیری منظم وضعیت چشم، مشاوره با متخصصان و توجه به هر گونه تغییر غیر عادی، کلیدهای اصلی در حفظ بینایی و سلامت فردی هستند.