خشکی چشم چیست؟ علت، علائم و درمان آن

خشکی چشم چیست؟

سندروم خشکی چشم (به انگلیسی Dry Eye Syndrome) یکی از بیماری‌های رایج چشمی در میان کودکان و بزرگسالان محسوب می‌شود. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که اشک چشم بسیار سریع تبخیر شده یا اینکه غده‌های چشمی به میزان کافی اشک تولید نکنند. این بیماری می‌تواند تنها یک چشم یا هر دو چشم را درگیر کند. این سندروم محدودیت سنی نداشته و می‌تواند برای هر فردی اعم از بزرگسال یا کودکان رخ دهد اما معمولا در سنین بالاتر تولید اشک چشم کمتر می‌شود. همچنین خانم‌ها معمولا بیشتر از آقایان دچار خشکی چشم می‌شوند.

علائم خشکی چشم

خشکی چشم نیز همچون هر بیماری دیگری علائم خاص خود را دارد که متداول‌ترین آن‌ها عبارتند از:

احساس وجود شن در چشم	خارش و سوزش و قرمزی چشم	اذیت شدن چشم‌ها هنگام رانندگی در شب
ایجاد حساسیت به نور	تجمع مخاط غلیظ دور چشم	عدم امکان استفاده راحت از لنزهای تماسی

دلایل بروز خشکی چشم چیست؟

خشکی چشم می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد که در ادامه به بررسی متداول‌ترین دلایل آن خواهیم پرداخت:

عدم تناسب در مخلوط اشک چشم

صفحه اشکی چشم متشکل از سه لایه زیر است:
لایه سطحی: این لایه شامل چربی بوده و باعث کاهش سرعت تبخیر اشک می‎‌شود. در صورتی که میزان چربی موجود در این بخش دچار اختلال شود، اشک چشم سریع‌تر تبخیر خواهد شد. همچنین عفونت در لبه‌های پلک که بلفاریت نامیده می‌شود، می‌تواند مسیر ترشح چربی‌ها را مسدود کند.
لایه میانی: این لایه ضخیم‌ترین لایه صفحه اشکی چشم بوده و متشکل از آب و نمک است. غدد اشکی وظیفه تولید این لایه را بر عهده داشته و این لایه چشم را تمیز می‌کند. در صورتی که لایه میانی بیش از حد نازک باشد، لایه چربی و لایه موکوس (مخاط) به یکدیگر متصل شده و ترشحات چسبنده‌ای ایجاد خواهند کرد.
لایه زیرین: که به آن لایه موکوس نیز گفته می‌شود و وظیفه دارد اشک را بطور یکسان در سطح چشم پخش کند. اختلال در عملکرد این لایه می‌تواند لکه‌های خشکی بر روی قرنیه ایجاد نماید.

بیماری‌های زمینه‌ای

برخی از بیماری‌های خودایمنی مثل شوگرن، لوپوس، آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، دیابت، اسکلرودرما و … می‌توانند به سلول‌های خود اعم از سلول‌های چشمی حمله کنند. همچنین برخی بیماری‌های غیرزمینه‌ای مثل زونا، برخی سرطان ها، لنفوم چشم و … می‌توانند زمینه‌سازی برای سندروم خشکی چشم باشند.

عوامل محیطی

از دیگر دلایل بروز این عارضه می‌توان به عوامل محیطی همچون آب و هوا، آلودگی یا خشکی بیش از حد هوا، تابش اشعه شدید خورشید، باد و … اشاره کرد. برخی افراد هنگام حضور در آب و هوای خشک و داغ مثل کویر یا در حین سفر با هواپیما بدلیل خشک بودن داخل کابین با این مشکل مواجه می‌شوند. عوامل محیطی دیگری وجود دارند که می‌توانند در بروز یا تشدید این سندروم تاثیرگذار باشند که از جمله آن‌ها می‌توان به استفاده از لنز، سیگار کشیدن، مصرف الکل، عادات ناسالم غذایی مثل عدم مصرف ماهی، میوه و سبزیجات و … اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: درمان سوزش و قرمزی چشم بعد از شنا

اختلالات هورمونی

خانم‌هایی که با اختلالات هورمونی مواجه هستند و یا دوران یائسگی خود را پشت سر می‌گذارند با کاهش تولید اشک توسط غدد اشکی مواجه بوده و در نتیجه احتمال بروز این عارضه برای آن‌ها بیشتر خواهد بود.

استفاده طولانی مدت از چشم‌ها در طول روز

در دنیای امروز که افراد بخش عمده‌ای از روز خود را در حال نگاه کردن به گوشی موبایل، مانیتور کامپیوتر، تلویزیون و … هستند (سندروم بینایی کامپیوتر) و یا کارهایی انجام می‌دهند که نیاز به استفاده بیشتر از چشم‌ها دارد (مثل رانندگی کردن)، بیش از پیش در معرض خطر ابتلا به خشکی چشم قرار دارند. در واقع با افزایش تمرکز بینایی، سرعت پلک زدن کاهش یافته و در نتیجه چشم‌ها خشک خواهند شد.

روش‌های درمان خشکی چشم

برای درمان خشکی چشم روش‌های مختلفی وجود دارد که با توجه به میزان شدت این بیماری و عوامل به وجود آورنده آن، پزشک متخصص بهترین روش را انتخاب خواهد کرد. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

روش‌های بهبود خشکی چشم در خانه

عوارض خشکی چشم

• ❌ عفونت چشم: اشک‌ها به عنوان یک سد محافظتی عمل می‌کنند و مانع از ورود میکروب‌ها به سطح چشم می‌شوند. در صورت کاهش تولید اشک، احتمال ابتلا به عفونت‌های چشمی افزایش می‌یابد.
• ❌ آسیب به سطح چشم: خشکی شدید چشم می‌تواند منجر به التهاب، سایش سطح قرنیه و حتی زخم‌های قرنیه شود. این مشکلات ممکن است درد و ناراحتی شدید در چشم و اختلالات بینایی را به همراه داشته باشد.
• ❌ کاهش کیفیت زندگی: این عارضه می‌تواند انجام کارهای روزمره مثل خواندن، رانندگی و استفاده از کامپیوتر را دشوار کند. این مسئله تاثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد خواهد داشت.
• ❌ قرمزی و حساسیت به نور: افراد مبتلا بهاین بیماری اغلب با قرمزی و حساسیت بیش از حد به نور مواجه می‌شوند که این موضوع می‌تواند ناراحتی و درد چشم را افزایش دهد.
• ❌ مگس پران: خشکی چشم ممکن است باعث بروز پدیده‌ای به نام مگس پران شود که به صورت خطوط تیره‌ای در دید فرد ظاهر شده و شبیه به نگاه کردن از یک شیشه کثیف است. این حالت به دلیل چسبندگی و ضخیم شدن زجاجیه چشم ایجاد می‌شود.
• ❌ موج دار دیدن: شاید برایتان عجیب باشد ولی یکی از عوارض خشکی چشم می‌تواند کج و معوج دیدن و موج دار شدن دید چشم باشد.

راه های پیشگیری از خشک شدن چشم

• ✔ در صورتی که مدت طولانی با کامپیوتر، لپ‌تاپ، تبلت، موبایل، تلویزیون و … سروکار دارید، از عینک‌های مخصوص بلو کنترل یا بلوکات استفاده کنید.
• ✔ هنگام بیرون رفتن در روزهای آفتابی، حتما عینک آفتابی استاندارد استفاده نمایید.
• ✔ از چشمان خود در برابر وزش مستقیم باد، بخاری، کولر، سشوار و … محافظت کنید.
• ✔ در طی روز، اگر کاری انجام می‌دهید که نیاز به تمرکز بالایی دارد، سعی کنید هر از گاهی پلک زده یا هر چند دقیقه یک بار چشمان خود را ببندید.
• ✔ از سیگار کشیدن خودداری کنید و اگر سیگاری نیستید از دود آن دوری کنید.
• ✔ در صورتی که با وجود رعایت موارد فوق، همچنان احساس سوزش در چشمان خود دارید از اشک مصنوعی استفاده کنید.
• ✔ حتما در طول روز به میزان کافی آب بنوشید و بدن خود را هیدراته نگه دارید.
• ✔ مصرف قهوه را تا حد امکان کاهش دهید.
• ✔ خانم‌ها بهتر است از خوابیدن با آرایش خودداری کنید.

سوالات متداول

کلام پایانی

خشکی چشم یک مشکل شایع است که می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی و سلامت چشم‌ها داشته باشد. با درک علل و عوارض این وضعیت، می‌توان از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد. روش‌های بهبود این عارضه، مانند استفاده از قطره‌های چشمی، تغییرات در سبک زندگی و مشورت با پزشک متخصص، می‌توانند به کاهش علائم و بهبود وضعیت کمک کند.