خشکی چشم یکی از مشکلات شایع چشمی است که میتواند بسیار آزاردهنده و در برخی موارد خطرناک باشد. این اختلال چشمی زمانی رخ میدهد که تولید اشک کافی نبوده یا کیفیت اشک پایین باشد و میتواند منجر به احساس ناراحتی، سوزش و حتی آسیب به سطح چشم شود. عوامل مختلفی مانند افزایش سن، تغییرات هورمونی، استفاده طولانی از کامپیوتر و شرایط محیطی میتوانند خطر ابتلا به خشکی چشم را افزایش دهند. در این مقاله، به بررسی علل، عوارض و روشهای بهبود خشکی چشم خواهیم پرداخت تا به درک بهتر و مدیریت این مشکل کمک کنیم.
خشکی چشم چیست؟
سندروم خشکی چشم (به انگلیسی Dry Eye Syndrome) یکی از بیماریهای رایج چشمی در میان کودکان و بزرگسالان محسوب میشود. این اختلال زمانی رخ میدهد که اشک چشم بسیار سریع تبخیر شده یا اینکه غدههای چشمی به میزان کافی اشک تولید نکنند. این بیماری میتواند تنها یک چشم یا هر دو چشم را درگیر کند. این سندروم محدودیت سنی نداشته و میتواند برای هر فردی اعم از بزرگسال یا کودکان رخ دهد اما معمولا در سنین بالاتر تولید اشک چشم کمتر میشود. همچنین خانمها معمولا بیشتر از آقایان دچار خشکی چشم میشوند.
علائم خشکی چشم
خشکی چشم نیز همچون هر بیماری دیگری علائم خاص خود را دارد که متداولترین آنها عبارتند از:
احساس وجود شن در چشم | خارش و سوزش و قرمزی چشم | اذیت شدن چشمها هنگام رانندگی در شب |
ایجاد حساسیت به نور | تجمع مخاط غلیظ دور چشم | عدم امکان استفاده راحت از لنزهای تماسی |
برای دریافت وقت معاینه و درمان خشکی چشم فرم زیر را پر کنید.
دلایل بروز خشکی چشم چیست؟
خشکی چشم میتواند ناشی از دلایل مختلفی باشد که در ادامه به بررسی متداولترین دلایل آن خواهیم پرداخت:
عدم تناسب در مخلوط اشک چشم
صفحه اشکی چشم متشکل از سه لایه زیر است:
لایه سطحی: این لایه شامل چربی بوده و باعث کاهش سرعت تبخیر اشک میشود. در صورتی که میزان چربی موجود در این بخش دچار اختلال شود، اشک چشم سریعتر تبخیر خواهد شد. همچنین عفونت در لبههای پلک که بلفاریت نامیده میشود، میتواند مسیر ترشح چربیها را مسدود کند.
لایه میانی: این لایه ضخیمترین لایه صفحه اشکی چشم بوده و متشکل از آب و نمک است. غدد اشکی وظیفه تولید این لایه را بر عهده داشته و این لایه چشم را تمیز میکند. در صورتی که لایه میانی بیش از حد نازک باشد، لایه چربی و لایه موکوس (مخاط) به یکدیگر متصل شده و ترشحات چسبندهای ایجاد خواهند کرد.
لایه زیرین: که به آن لایه موکوس نیز گفته میشود و وظیفه دارد اشک را بطور یکسان در سطح چشم پخش کند. اختلال در عملکرد این لایه میتواند لکههای خشکی بر روی قرنیه ایجاد نماید.
کاهش تولید اشک
همانطور که پیشتر اشاره شد، لایه میانی چشم موظف است میزان اشک موردنیاز این عضو از بدن را تامین کند و در صورتی که به هر دلیل تولید اشک کم شود، فرد دچار خشکی چشم خواهد شد. کاهش تولید اشک میتواند ناشی از دلایل مختلفی اعم از سن، یائسگی در بانوان، بیماری و … باشد.
اختلال در پلک چشم
بطور معمول انسان در هر 1 دقیقه، 5 بار پلک میزند و با هر بار پلک زدن، لایه نازکی از اشک بر روی سطح چشم پخش خواهد شد. مشکلات پلک میتوانند حرکات پلک زدن را مختل کرده که از جمله این اختلالات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
اکتروپیون؛ پلک به سمت بیرون چرخیده
انتروپیون؛ پلک به سمت داخل چرخیده
التهاب لبه پلک
بیماریهای زمینهای
برخی از بیماریهای خودایمنی مثل شوگرن، لوپوس، آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، دیابت، اسکلرودرما و … میتوانند به سلولهای خود اعم از سلولهای چشمی حمله کنند. همچنین برخی بیماریهای غیرزمینهای مثل زونا، برخی سرطان ها، لنفوم چشم و … میتوانند زمینهسازی برای سندروم خشکی چشم باشند.
عوامل محیطی
از دیگر دلایل بروز این عارضه میتوان به عوامل محیطی همچون آب و هوا، آلودگی یا خشکی بیش از حد هوا، تابش اشعه شدید خورشید، باد و … اشاره کرد. برخی افراد هنگام حضور در آب و هوای خشک و داغ مثل کویر یا در حین سفر با هواپیما بدلیل خشک بودن داخل کابین با این مشکل مواجه میشوند. عوامل محیطی دیگری وجود دارند که میتوانند در بروز یا تشدید این سندروم تاثیرگذار باشند که از جمله آنها میتوان به استفاده از لنز، سیگار کشیدن، مصرف الکل، عادات ناسالم غذایی مثل عدم مصرف ماهی، میوه و سبزیجات و … اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: درمان سوزش و قرمزی چشم بعد از شنا
اختلالات هورمونی
خانمهایی که با اختلالات هورمونی مواجه هستند و یا دوران یائسگی خود را پشت سر میگذارند با کاهش تولید اشک توسط غدد اشکی مواجه بوده و در نتیجه احتمال بروز این عارضه برای آنها بیشتر خواهد بود.
عمل چشم
روشهای مختلفی برای عمل چشم وجود دارد که معمولا با اهدافی همچون رفع ضعیفی چشم و دیگر بیماریهای چشمی انجام میشوند. همچون هر نوع عمل جراحی دیگری، عملهای چشم از جمله لیزیک نیز عوارض خاص خودشان را دارند که یکی از رایجترین آنها خشکی چشم بعد از لیزیک است.
کووید19 یا کرونا
در دوران اپیدمی کرونا، اقداماتی جهت حفاظت و پیشگیری از ابتلا به این ویروس کشنده انجام میشد که رایجترین آنها ماسک زدن بود. این اقدامات ارتباط مستقیمی با خشکی چشم دارند. در واقع افرادی که به مدت طولانی در محیطهای شلوغ قرار میگیرند و ماسک میزنند معمولا به این بیماری دچار میشوند. دلیل اصلی این موضوع بازگشت بازدم از بالای ماسک به سمت چشم است.
مصرف برخی داروها
مصرف برخی از داروها مخصوصاً به صورت مستمر نیز میتوانند منجر به کاهش ترشح اشک و خشک شدن چشم شوند. همچنین این مسئله میتواند منجر به بروز خشکی چشم در سالمندان نیز بشود. از جمله این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آنتیهیستامین یا ضدحساسیتها
- ضداحتقانها نظیر داروهای برطرفکننده گرفتگی بینی و …
- ACEI یا مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین
- برخی از دیورتیکها
- برخی از داروهای خوابآور
- برخی از داروهای ضدبارداری
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ایزوترتینوئین یا کنترل کنندههای آکنه و جوشها
- برخی از مسکنهای گروه اپیوئیدی و مورفین
استفاده طولانی مدت از چشمها در طول روز
در دنیای امروز که افراد بخش عمدهای از روز خود را در حال نگاه کردن به گوشی موبایل، مانیتور کامپیوتر، تلویزیون و … هستند (سندروم بینایی کامپیوتر) و یا کارهایی انجام میدهند که نیاز به استفاده بیشتر از چشمها دارد (مثل رانندگی کردن)، بیش از پیش در معرض خطر ابتلا به خشکی چشم قرار دارند. در واقع با افزایش تمرکز بینایی، سرعت پلک زدن کاهش یافته و در نتیجه چشمها خشک خواهند شد.
جراحی و درمان انواع بیماریهای چشم، رفع عیوب انکساری و انجام جراحی زیبایی پلک توسط دکتر وحید بیگی با نمونه کارهای متعدد
روشهای درمان خشکی چشم
برای درمان خشکی چشم روشهای مختلفی وجود دارد که با توجه به میزان شدت این بیماری و عوامل به وجود آورنده آن، پزشک متخصص بهترین روش را انتخاب خواهد کرد. این روشها شامل موارد زیر میشوند:
1. استفاده از قطره چشمی: این روش در مواقعی کاربرد دارد که شدت خشکی چشم خفیف است. انواع مختلفی از قطرههای اشک مصنوعی ایرانی و خارجی وجود دارند که میتوانید از داروخانه خریداری کنید.
2. استفاده از داروهای مخصوص: اگر شدت خشکی چشم بیشتر باشد، پزشک متخصص داروهایی همچون سیکلوسپورین را تجویز خواهد کرد تا با مصرف این داروها میزان تولید اشک چشم افزایش یابد.
3. انسداد مجاری اشکی: زمانی که خشکی چشم ناشی از خروج سریع اشک باشد، پزشک با روش مخصوص مجاری اشکی را مسدود خواهد کرد.
4. جراحی: خشکی چشم میتواند بدلیل اختلال در عملکرد پلکها و تبخیر سریع اشک باشد. در این شرایط جراحی میتواند این مشکل را درمان کند.
چرا کلینیک چشم دکتر وحید بیگی در ماهشهر؟!
پیشرفتهترین تجهیزات جراحی
بیش از 2500 جراحی چشم موفق
رضایتمندی بیماران
جدیدترین متدهای درمان
روشهای بهبود خشکی چشم در خانه
علاوه بر روشهای درمانی که قبلتر ذکر کردیم، با رعایت برخی نکات در زندگی روزمره خود، میتوانید گام بلندی در راستای بهبودی سندروم خشکی چشم بردارید. از جمله این اقدامات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم استفاده مستمر و مداوم از تلفن همراه و وسایل الکترونیکی
- عدم مصرف مواد غذایی نامناسب
- نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز
- عدم قرار گرفتن در معرض آلودگیهای محیطی
- مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی ویتامین A
عوارض خشکی چشم
- ❌ عفونت چشم: اشکها به عنوان یک سد محافظتی عمل میکنند و مانع از ورود میکروبها به سطح چشم میشوند. در صورت کاهش تولید اشک، احتمال ابتلا به عفونتهای چشمی افزایش مییابد.
- ❌ آسیب به سطح چشم: خشکی شدید چشم میتواند منجر به التهاب، سایش سطح قرنیه و حتی زخمهای قرنیه شود. این مشکلات ممکن است درد و ناراحتی شدید در چشم و اختلالات بینایی را به همراه داشته باشد.
- ❌ کاهش کیفیت زندگی: این عارضه میتواند انجام کارهای روزمره مثل خواندن، رانندگی و استفاده از کامپیوتر را دشوار کند. این مسئله تاثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد خواهد داشت.
- ❌ قرمزی و حساسیت به نور: افراد مبتلا بهاین بیماری اغلب با قرمزی و حساسیت بیش از حد به نور مواجه میشوند که این موضوع میتواند ناراحتی و درد چشم را افزایش دهد.
- ❌ مگس پران: خشکی چشم ممکن است باعث بروز پدیدهای به نام مگس پران شود که به صورت خطوط تیرهای در دید فرد ظاهر شده و شبیه به نگاه کردن از یک شیشه کثیف است. این حالت به دلیل چسبندگی و ضخیم شدن زجاجیه چشم ایجاد میشود.
راه های پیشگیری از خشک شدن چشم
- ✔ در صورتی که مدت طولانی با کامپیوتر، لپتاپ، تبلت، موبایل، تلویزیون و … سروکار دارید، از عینکهای مخصوص بلو کنترل یا بلوکات استفاده کنید.
- ✔ هنگام بیرون رفتن در روزهای آفتابی، حتما عینک آفتابی استاندارد استفاده نمایید.
- ✔ از چشمان خود در برابر وزش مستقیم باد، بخاری، کولر، سشوار و … محافظت کنید.
- ✔ در طی روز، اگر کاری انجام میدهید که نیاز به تمرکز بالایی دارد، سعی کنید هر از گاهی پلک زده یا هر چند دقیقه یک بار چشمان خود را ببندید.
- ✔ از سیگار کشیدن خودداری کنید و اگر سیگاری نیستید از دود آن دوری کنید.
- ✔ در صورتی که با وجود رعایت موارد فوق، همچنان احساس سوزش در چشمان خود دارید از اشک مصنوعی استفاده کنید.
- ✔ حتما در طول روز به میزان کافی آب بنوشید و بدن خود را هیدراته نگه دارید.
- ✔ مصرف قهوه را تا حد امکان کاهش دهید.
- ✔ خانمها بهتر است از خوابیدن با آرایش خودداری کنید.
سوالات متداول
خشکی چشم در صورتی که درمان نشود میتواند منجر به بروز مشکلات شدیدتری شود.
بله، برای درمان باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا متناسب با میزان آن برایتان بهترین راهکار را تجویز کند.
بهتر است از لنز استفاده نکنید اما در صورت تمایل به استفاده از لنز باید حتما میزان خشکی چشم کنترل شده و در انتخاب نوع لنز دقت کنید.
بر اساس تحقیقات، افرادی که دائما با ابزارهایی همچون گوشی موبایل، تبلت، کامپیوتر و … در ارتباط هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند که این موضوع در مورد کودکان نیز صدق میکند.
در صورت عدم درمان به موقع، این مشکل میتواند منجر به عفونت شود و در نهایت تاری دید و نابینایی را به همراه داشته باشد.
داروی مناسب جهت درمان خشکی چشم باید متناسب با میزان آن توسط پزشک تجویز شود اما بطور کلی بهتر است میزان مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A را افزایش دهید.
سالمندان، بانوان یائسه یا کسانی که اختلالات هورمونی دارند، افرادی که دائما از کامپیوتر و موبایل استفاده میکنند، افرادی که از لنز استفاده میکنند، افرادی که همواره در معرض باد، دود یا هوای خشک هستند و افراد مبتلا به بیماریهای زمینهای مثل دیابت.
کلام پایانی
خشکی چشم یک مشکل شایع است که میتواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی و سلامت چشمها داشته باشد. با درک علل و عوارض این وضعیت، میتوان از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کرد. روشهای بهبود این عارضه، مانند استفاده از قطرههای چشمی، تغییرات در سبک زندگی و مشورت با پزشک متخصص، میتوانند به کاهش علائم و بهبود وضعیت کمک کند.