هتروکرومیای چشم (چشم هایی با رنگ متفاوت)

هتروکرومیای چشم چیست؟

هتروکرومیا اصطلاحی است که برای توصیف ناهماهنگی رنگ در چشم‌های یک فرد به کار می‌رود. عوامل ژنتیکی و میزان رنگ ‌دانه‌های عنبیه تاثیر مستقیمی بر رنگ چشم دارند. رنگ چشم با کمک رنگ‌ دانه‌ای به نام ملانین شکل می‌گیرد که ماده‌ای قهوه‌ای تیره است و در بافت عنبیه افراد یافت می‌شود. چشم‌هایی که دارای ملانین کمی هستند، آبی به نظر می‌رسند در حالی که چشمان قهوه‌ای دارای مقدار زیادی از این رنگ‌ دانه‌اند.

اگر میزان ملانین در هر یک از چشم‌ها متفاوت باشد، رنگ آن‌ها نیز یکسان نخواهد بود و این پدیده به نام هتروکرومیای چشم یا ناهمرنگی عنبیه نیز شناخته می‌شود. این تفاوت رنگ ممکن است به علت ژن‌های ارثی از والدین یا اختلالاتی در روند رشد چشم در دوران جنینی ایجاد شود. این ویژگی علاوه بر انسان‌ها در برخی حیوانات اهلی مانند گربه‌ها، سگ‌ها و اسب‌ها نیز دیده می‌شود.

بیماری هتروکرومیا چقدر رایج است؟

متفاوت بودن رنگ چشم ها در میان انسان‌ها کمتر دیده می‌شود. اما در برخی حیوانات مانند نژادهایی از سگ‌ها از جمله دالماسی و گوسفند استرالیایی و همچنین در گربه‌ها و اسب‌ها این ویژگی کاملاً معمول است.

انواع هتروکرومیا

هتروکرومیا انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• هتروکرومیای کامل: افرادی که این ویژگی را دارند، رنگ چشم‌هایشان با یکدیگر تفاوت دارد. به عنوان مثال، احتمال دارد یک چشم آبی و چشم دیگر قهوه‌ای رنگ باشد.

• هتروکرومیای ناحیه ای (بخشی) : در افرادی با هتروکرومیای ناحیه‌ای، بخشی از عنبیه رنگی متفاوت از سایر قسمت‌های آن دارد.

• هتروکرومیای وابسته به سن : این نوع از هتروکرومیا معمولاً با گذر زمان و افزایش سن ظاهر می‌شود. این تغییرات رنگی ممکن است به دلیل کاهش یا افزایش میزان ملانین در عنبیه ایجاد شوند.

• هتروکرومیای ارثی : این نوع از ناهمرنگی عنبیه به علت عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود و ممکن است به صورت ارثی در خانواده‌ها مشاهده شود. این وضعیت می‌تواند نتیجه جهش‌های ژنتیکی یا برخی الگوهای خاص وراثتی باشد.

• هتروکرومیای رنگی : هتروکرومیای رنگی به ناهماهنگی رنگ در یک یا هر دو عنبیه اشاره دارد. این تفاوت ممکن است در شدت رنگ، الگوها یا بافت عنبیه‌ها دیده شود.

زمان مراجعه به پزشک برای درمان هتروکرومیا

اگر متوجه تغییراتی در رنگ چشم یا ظاهر آن شدید، بهتر است با یک چشم ‌پزشک مشورت کنید. پزشک با بررسی دقیق می‌تواند علت این تغییرات را مشخص کرده و در صورت نیاز درمان را آغاز کند. هتروکرومیای چشم ممکن است در نتیجه برخی اختلالات مادرزادی مانند سندرم هورنر از اوایل دوران نوزادی ظاهر شود.

اگر تغییر رنگ چشم‌ در نوزاد همراه با علائمی مانند کوچک بودن مردمک‌ها و افتادگی پلک مشاهده کردید، این موضوع را به متخصص اطفال اطلاع دهید. در صورت نیاز به بررسی بیشتر، ایشان کودک را به متخصصان مربوطه مانند چشم ‌پزشک یا متخصص مغز و اعصاب ارجاع خواهد داد تا وضعیت دقیق‌تر بررسی شود و در صورت لزوم اقدامات درمانی انجام بگیرد.

علل بروز هتروکرومیا‌

هتروکرومیا می‌تواند ریشه‌ ژنتیکی داشته باشد و یا در طول زندگی به وجود آید. زمانی که از بدو تولد دیده شود، معمولاً منشا ژنتیکی دارد. این نوع اغلب بی ‌خطر است و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. بیشتر موارد چشم دو رنگ در افرادی ظاهر می‌شود که هیچ پیشینه‌ای از بیماری‌های مرتبط ندارند. بیماری هتروکرومیا همچنین ممکن است در طول زمان و بر اثر عوامل محیطی و به صورت اکتسابی نیز رخ دهد که با این علل آشنا می‌شویم.

علل هتروکرومیای ژنتیکی

برخی از انواع هتروکرومیای ژنتیکی ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی ایجاد شوند. این عارضه معمولاً زمینه‌ ارثی دارد و می‌تواند به دلیل بیماری‌ها یا سندروم‌هایی مانند استورج وبر (نقص در عروق خونی)، بورنویل، هیرشپرونگ، هورنر (اختلال عصبی مؤثر بر چشم‌ها)، پری رامبرگ (تحلیل بافتی در یک سمت صورت) و فون رکلینگ‌هاوزن بروز کند.

علل هتروکرومیای اکتسابی

هتروکرومیای اکتسابی در طول زندگی و به دلایلی مانند بیماری، جراحت یا مصرف برخی داروها ظاهر می‌شود. از جمله عوامل ایجاد کننده این نوع وضعیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• دیابت که ممکن است موجب تغییر رنگ عنبیه شود. 
• گلوکوم که با افزایش فشار داخلی چشم و تجمع مایعات در آن، علاوه بر کاهش بینایی، می‌تواند بر رنگ چشم‌ها نیز تأثیر بگذارد. 
• آسیب چشمی که در اثر ضربه ناگهانی ممکن است منجر به تغییر رنگ عنبیه شود. 
• نوروبلاستوما نوعی سرطان سلول‌های عصبی که عمدتاً در کودکان زیر ۱۰ سال دیده می‌شود. 
• ملانوما یا سرطان چشم که رنگ ‌دانه‌های ملانین را در چشم، مو و پوست تحت تأثیر قرار می‌دهد. 
• خونریزی داخل چشم که می‌تواند تغییر رنگ عنبیه را به دنبال داشته باشد. 
• یووئیت که نوعی التهاب در لایه میانی چشم است. 
• انسداد ورید مرکزی شبکیه که جریان خون در چشم را مختل کرده و ممکن است موجب تغییر رنگ عنبیه شود. 
• جراحی‌های چشمی که در برخی موارد می‌توانند بر رنگ چشم تاثیر بگذارند.

تشخیص هتروکرومیای چشم

درمان هتروکرومیا اکتسابی به علت اصلی بیماری بستگی دارد. اگر معاینه بالینی یا تصویربرداری جداگانه مانند OCT هیچ ناهنجاری را نشان ندهد، چشمان شما به هیچ درمانی نیاز نخواهند داشت. تشخیص بیماری ناهمرنگی عنبیه چندان پیچیده نیست. زیرا تفاوت رنگ میان چشم‌ها معمولا به‌ راحتی قابل مشاهده است.

هر تغییری در رنگ چشم‌ها باید در اسرع وقت توسط پزشک متخصص چشم بررسی شود. پزشک برای شناسایی نوع هتروکرومیای چشم معمولا مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و معاینات دقیق انجام می‌دهد. این ارزیابی‌ها شامل تست بینایی، معاینه مردمک، اندازه‌ گیری فشار داخل چشم و ارزیابی عصب بینایی است. علاوه بر این ممکن است تصویربرداری از شبکیه با استفاده از توموگرافی انسجام نوری (OCT) نیز توصیه شود.

راه های درمان هتروکرومیا

چشم دو رنگ به خودی خود یک بیماری محسوب نمی‌شود و اغلب بی‌ خطر است. در برخی موارد ممکن است ناشی از یک مشکل زمینه‌ای باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد. روش‌های مدیریت و درمان هتروکرومیای چشم بسته به علت آن متفاوت است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

درمان‌ های پزشکی

اگر متفاوت بودن رنگ چشم ها به دلیل یک بیماری مانند سندرم هورنر یا التهاب‌های چشمی ایجاد شده باشد، درمان آن بیماری می‌تواند به بهبود وضعیت رنگ چشم کمک کند. این درمان ممکن است شامل مصرف دارو، فیزیوتراپی یا در مواردی جراحی زیبایی باشد.

چنانچه ساکن استان خوزستان هستید، برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری می‌توانید به بهترین کلینیک چشم پزشکی اهواز و ماهشهر مراجعه کنید.

جراحی تغییر رنگ چشم

جراحی تغییر رنگ چشم می‌تواند یکسری عوارض جدی به همراه داشته باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: 

• التهاب و تحریک چشم 
• ورم قرنیه 
• آسیب به ساختارهای داخلی چشم 
• بروز آب مروارید و آب سیاه
• کاهش بینایی یا حتی نابینایی کامل

استفاده از لنزهای تماسی

یکی از راه‌های غیر تهاجمی برای تغییر ظاهر هتروکرومیا، استفاده از لنزهای تماسی رنگی است که می‌توانند رنگ چشم‌ها را یکنواخت‌تر نشان دهند. 

نظارت بر وضعیت چشم

در مواردی که نا همرنگی عنبیه ناشی از یک آسیب یا مشکل موقتی باشد، پایش وضعیت چشم و درمان عامل ایجاد کننده معمولا کفایت می‌کند. اگر هتروکرومیای چشم بر اثر ضربه ایجاد شده باشد، درمان آسیب می‌تواند به بهبود رنگ چشم کمک کند. 

تحقیقات و درمان در آینده

پژوهش‌ها در زمینه روش‌های جدید درمان چشم دو رنگ همچنان ادامه دارد. اما در حال حاضر هیچ روش قطعی برای تغییر دائمی رنگ چشم بدون عوارض جانبی وجود ندارد. در بیشتر موارد، هتروکرومیا نیازی به درمان ندارد، مگر اینکه ناشی از یک علل وراثتی باشد. مشورت با پزشک برای تعیین بهترین روش برخورد با این وضعیت ضروری است. برای افرادی که صرفاً به دلیل زیبایی تمایل به تغییر رنگ چشم خود دارند، استفاده از لنزهای رنگی گزینه‌ای ایمن‌تر و کم‌ خطرتر محسوب می‌شود.

عوارض متفاوت بودن رنگ چشم ها

کلام آخر

در این محتوا به بررسی هتروکرومیای چشم پرداختیم. نا همرنگی عنبیه از موضوعات جالبی است که هنوز هم جای پژوهش‌های بیشتری دارد. یافته‌های فعلی نشان می‌دهند که این ویژگی‌ها نه تنها از نظر ظاهری منحصر‌ به فرد هستند، بلکه پیچیدگی‌های ژنتیکی و زیستی بدن انسان را نیز منعکس می‌کنند.

رنگ چشم‌ها علاوه بر تاثیرات زیبایی‌ شناختی، می‌توانند سر نخ‌هایی درباره وضعیت سلامت و ویژگی‌های وراثتی فرد ارائه دهند که این موضوع به درک بهتر ساختار و عملکرد بدن کمک می‌کند. چنانچه نشانه‌های هتروکرومیا را در نوزادان مشاهده کردید، لازم است این موضوع را در زمان مناسب به پزشک متخصص اطلاع دهید.